• [گزارش سفر رضاقلی خان هدایت به خوارزم در آغاز سلطنت ناصرالدین شاه]

رضاقلی خان، شاعر، ادیب و مورخ ایرانی در زمان سلطنت محمدشاه قاجار است. وی در آغاز سلطنت ناصرالدين شاه از طرف ميرزا تقى خان اميركبير به سفارت خوارزم مأمور شد (جمادي‌الثانى 1267 ﻫ . ق) و در بازگشت، گزارش سفر خود را با عنوان سفارتنامه خوارزم تقديم ناصرالدين شاه كرد. این اثر داراى نثری ساده ولى فصيح و اديبانه است كه با اشعار خود هدايت آراسته شده است. آنچه در اين سفرنامه جلب نظر مى­كند صداقت او در روايت امور و وقايع، بيطرفى در برداشتها و باريك بينى در امور است. از جمله آثار اوست: مجمع‌الفصحا، رياض‌العارفين، گلستان ارم و ...

• [تاریخ کامل و فنی رخدادهای دوران شاهان منغیت]

مؤلف كه عهده‌دار سمت دبيرى پادشاهان منغيتيه ماوراءالنهر بود، به سبب همنشينى با درباريان، حضور در متن وقايع و اشراف بر رخدادها، اين اثر را ارائه كرده است. پرداختن به اوضاع اجتماعى، اعتقادى و نظامى مردم در كنار نقل وقايع سياسى از ویژگی­های این کتاب است. محتمل است بخش دوم کتاب، افزوده ناشر روسی گرگریف باشد. این اثر را محمد حسن­خان ياور از متن مُتَرجَم روسى به فارسى برگردانيده است.

القند یکی از آثار دانشمند پرآوازة حنفی ماوراءالنهر، نجم‌الدین نسفی (461 ـ 573 هـ.ق) نویسندة کتاب معروف عقاید نسفی است. وی در این اثر شرح حال شمار زیادی از عالمان و محدثان را گردآورده است و افزون بر آن آگاهیهای تاریخی و جغرافیایی سودمندی را ارائه می‌کند که در فرهنگنامه‌های جغرافیایی کمتر می‌توان از آنها سراغ گرفت.

• [شرح حال نیاکان چنگیزخان، وقایع دوره شیبانیان، اشترخانیان و رویدادهای دوره حکومت محمد مقیم بهادرخان (906- 1116 هـ.ق)]

اين اثر حاوی اطلاعات مهمی از ايشان هاى (رهبران طريقتهاى درويشى) متنفّد و مقبول العامّه، خوشنويسان، شاعران آن روزگار و معمارى و كتيبه ­هاى ساختمانها و آرايش كتابها است. نثر كتاب، مصنوع، منشيانه و متكلفانه، همراه با خصوصيات لهجه بخارايى است. مقدمه این اثر به ذكر نياكان و پدران چنگيز، اختصاص يافته است. مقاله اول مشتمل بر وقايع دوره شيبانى (1006 ـ 905 ﻫ . ق) در ماوراء النهر. مقاله دوم مشتمل بر ظهور سلسله اشترخانيه و ثبت وقايع سنوات 1009 تا 1114 از اين دوره است. مقاله سوم به ثبت بخشى از رويدادهاى حكومت محمدمقيم بهادر خان پرداخته است.

• [اثری در اخـلاق دینی و عرفانی]

این اثر در موضوع اخلاق دینی و عرفانی است که مؤلف در بيان مطالب خود به آيات قرآنى، احاديث قدسى و نبوى و اخبار و اقوالِ مشايخ استشهاد كرده و از كتاب‌هايى نادر بهره برده است. در ميان شواهد شعرى، اشعار شاعران بزرگ قرنهاى چهارم و پنجم به چشم مى­خورد و يگانه منبع اشعار از ميان رفته شاعران این دو قرن همچون سمرقندی است. از ديگر ويژگي‌هاى مهم اين اثر، افعال و تركيبات ناب و كهن فارسى در برابر عربى است. نثر اين اثر از سادگى، روانى و جذّابيت برخوردار است

• [از منابع دست اول در تاریخ آسیای میانه و افغانستان (نیمۀ اول سدۀ نوزدهم میلادی)]

مؤلف این کتاب را در بخارا و به فارسى تاجيكى، در بيان وقايع دوران سلطنت سيد امير نصراللّه (1242 تا 1277 ﻫ . ق) فرزند امير حيدر از سلاطين منغيتيه نگاشته است. اين اثر از منابع دست اوّل راجع به تاريخ آسياى ميانه و افغانستان در نيمه اول سده نوزدهم ميلادى به شمار مي‌رود.