تاریخ و جغرافیا
منهاج العلی رسالهای در باب حکومت قانون
رساله منهاج العلی اثر ابوطالب بهبهانی، از مهم ترین و پرمحتواترین رسائل دوره ناصرالدین شاه به شمار میرود.
بهبهانی که خود در میان منورالفکران دوره ناصری چندان شناخته شده نیست با آگاهی از قوانین دیگر کشورها، این رساله را در سال 1292 هـ . ق در مصر به رشته تحریر درآورده است.
وی در این رساله با لحنی ملایم و در عین حال انتقادی درصدد تشجیع شاه و صدراعظم برای اصلاح امور برآمده و چنین به نظر میرسد که دولت مردان عصر مشروطه با آگاهی از مطالب این اثر و دیگر رسائل آن دوران به تدوین قانون اساسی مشروطه پرداخته باشند.
الإفاده فی تاریخ الائمه الساده
مؤلف، ابوطالب یحییبن حسین هارونی، از عالمان بنام و پر اثر زیدیه است. این کتاب از آثار کهن در تاریخ نگاری زیدیه، خاصه زیدیه ایران است. هم چنین سومین اثر در سنت تاریخنگاری زیدیه محسوب میشود که اطلاعات مندرج در آن در شناخت تاریخ زیدیه و علویان طبرستان از اهیمت فراوانی برخوردار است و دیگر مؤلفان زیدیه اطلاعات خود را از آن اخذ کردهاند. از جمله آثار او در بحث کلام: الدعامة فی تثبیت الامامه، مبای الادله فیالکلام، زیادات شرح الاصول. در فقه: التحریر فیالکشف عن نصوص الائمه النحاویر، الناظم.
ختم الغرائب (تحفه العراقین) (فارسی)
[تاريخ اقوام پادشاهان ختای]
فضل الله همدانی، طبیب، عالم و مورخ برجسته دوره سلطنت غازانخان و الوجایتو است. اين اثر تأليف مستقيم خود او نيست، بلكه توسط گروهى از محققان و مترجمان و زير نظر وى آماده شده است. رشيدالدين از سوى اولجايتو جامعالتواريخ را به عنوان تاریخ عمومی پس از 50 سال به پايان رساند. اثر حاضر بخش مربوط به تاريخ اقوام پادشاهان چين (ختاى) است. از جمله آثار مؤلف بخشى در حوزه تاريخ، شمارى در معارف دينى نظير تفسير، علوم قرآن و احكام و اندكى در طبّ و آئين مملكتدارى است.
الرحله المکیه (فارسی)
[تاریخ سیاسی و اجتماعی مشعشعیان]
الرحلة المکیة تألیف سید علی خان مشعشعی (والی حویزه در سالهای 1112، 1127-1128ق) از جملۀ تاریخهای محلی خوزستان است که در آن به شرح احوال حاکمان مشعشعی این منطقه، از ابتدای تأسیس این سلسله تا زمان مؤلف (845 تا 1128ق)، پرداخته شده است.
کتاب حاضر ترجمهای است از الرحلة المکیة که در دوران فتحعلی شاه قاجار (حک: 1212- 1250ق) به دستور محمّدعلی میرزای قاجار و به دست سید نورالدین محمّد جزایری انجام پذیرفته است. مترجم این کتاب، فرزند سید نعمتالله جزایری (د. حدود 1238ق) است، که این ترجمه را با نظارت پدر خود، در سال 1233ق آغاز کرده است. اگرچه در ترجمۀ حاضر برخی از بخشهای سودمندِ متن اصلی حذف شدهاند (مصحح این بخشها را بهصورت ضمیمه به کتاب حاضر افزوده است)، افزودههای مترجم به اصل کتاب موجب شده است که در دست بودن متن عربیِ این اثر، از ارزش ترجمۀ فارسی آن نکاهد.
جامع التواریخ (تاریخ مبارک غازانی) جلد 1
خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی (درگذشتة 718 ق.) طبیب، مورّخ و دیوانسالار و وزیر سلسلة ایلخانیان، دارای آثار متعددی در زمینههای تاریخ، تفسیر، علوم قرآن، طبّ و آیین مملکتداری میباشد. در میان این آثار جامع التواریخ اهمیت ویژهای دارد. البته این اثر تألیف مستقیم خود او نیست، بلکه توسط گروهی از محققان و مترجمان و زیر نظر وی آماده شده است.
اثر حاضر بخش مربوط به تاریخ مغول است که به نام تاریخ مبارک غازانی شهرت دارد و بر اساس معتبرترین نسخ تصحیح و در چهار مجلد همراه با نمایهها، شرح نسخهبدلها و واژههای مغولی- ترکی به زیور طبع آراسته میشود.
جامع التواریخ (تاریخ مبارک غازانی) جلد 2
خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی (درگذشتة 718 ق.) طبیب، مورّخ و دیوانسالار و وزیر سلسلة ایلخانیان، دارای آثار متعددی در زمینههای تاریخ، تفسیر، علوم قرآن، طبّ و آیین مملکتداری میباشد. در میان این آثار جامع التواریخ اهمیت ویژهای دارد. البته این اثر تألیف مستقیم خود او نیست، بلکه توسط گروهی از محققان و مترجمان و زیر نظر وی آماده شده است.
اثر حاضر بخش مربوط به تاریخ مغول است که به نام تاریخ مبارک غازانی شهرت دارد و بر اساس معتبرترین نسخ تصحیح و در چهار مجلد همراه با نمایهها، شرح نسخهبدلها و واژههای مغولی- ترکی به زیور طبع آراسته میشود.
جامع التواریخ (تاریخ مبارک غازانی) جلد 3
خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی (درگذشتة 718 ق.) طبیب، مورّخ و دیوانسالار و وزیر سلسلة ایلخانیان، دارای آثار متعددی در زمینههای تاریخ، تفسیر، علوم قرآن، طبّ و آیین مملکتداری میباشد. در میان این آثار جامع التواریخ اهمیت ویژهای دارد. البته این اثر تألیف مستقیم خود او نیست، بلکه توسط گروهی از محققان و مترجمان و زیر نظر وی آماده شده است.
اثر حاضر بخش مربوط به تاریخ مغول است که به نام تاریخ مبارک غازانی شهرت دارد و بر اساس معتبرترین نسخ تصحیح و در چهار مجلد همراه با نمایهها، شرح نسخهبدلها و واژههای مغولی- ترکی به زیور طبع آراسته میشود.
جامع التواریخ (تاریخ مبارک غازانی) جلد 4
خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی (درگذشتة 718 ق.) طبیب، مورّخ و دیوانسالار و وزیر سلسلة ایلخانیان، دارای آثار متعددی در زمینههای تاریخ، تفسیر، علوم قرآن، طبّ و آیین مملکتداری میباشد. در میان این آثار جامع التواریخ اهمیت ویژهای دارد. البته این اثر تألیف مستقیم خود او نیست، بلکه توسط گروهی از محققان و مترجمان و زیر نظر وی آماده شده است.
اثر حاضر بخش مربوط به تاریخ مغول است که به نام تاریخ مبارک غازانی شهرت دارد و بر اساس معتبرترین نسخ تصحیح و در چهار مجلد همراه با نمایهها، شرح نسخهبدلها و واژههای مغولی- ترکی به زیور طبع آراسته میشود.
تاریخ کشیک خانۀ همایون (فارسی)
- [سفرنامۀ لرستان و خوزستان]
تاریخ کشیکخانة همایون اثری است تاریخی – ادبی و یا ادبی – تاریخی به نظم و نثر از نورالدین محمد شریف کاشانی متخلّص به نجیب، شاعر و نویسندة بزرگ پهنة ادب فارسی و ملک الشعرای شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی، که از آثار و متون برجستة دورة صفوی به شمار میرود و تاکنون بدان صورت که باید معرفی و شناخته شده باشد همچون کلیات اشعارش ناشناخته مانده است.
محور و انگیزة تألیف کتاب تاریخ کشیکخانة همایون کلاً به سبب ایام پناهندگی و اقامت سلطان جلالالدین اکبر از سال 1099-1107 ق. و اتفاقات به وقوع پیوستة این ایام در اصفهان است.
این اثر بر پایة تنها نسخة موجود شناخته شدة معتبر و اصل و منحصر به فرد آن، مضبوط در کتابخانة کاخ گلستان تصحیح گردیده است.
مرآت الأدوار و مرقات الأخبار [2 ج] (فارسی)
تاریخ مرات الادوار و مرقات الاخبار اثر مصلحالدین محمد لاری از دانشمندان و متکلمین بزرگ قرن دهم هجری است. این کتاب تاریخی عمومی است که از آفرینش جهان و خلقت آدم (ع) شروع میشود و تا سال 974 ق. عصر زندگی مؤلف ادامه پیدا میکند.
این اثر شامل یک مقدمه و ده باب است و بابهای دهگانة آن عبارتند از: مبدا آفرینش، در بیان انبیا از ابتدا تا زمان نوح، پیشدادیان، کیانیان و انبیا و حکمای ایشان، ساسانیان، در ظهور نور اسلام و احوال خلفای کرام، سلاطین عهد عباسیه، در ظهور چنگیزخان، در بیان احوالات امیر تیمور، در احوال حسن بیک و اولاد او، در بیان دودمان عثمانی.
نثر این تاریخ به طور کلّی نثری مَدْرسی و عربیمآبانه است که در خطبهها به نثر مصنوع و متکلّف گرایش مییابد و در صورت اقتضا به نثری مسجّع تبدیل میشود.